Πηγή: ΒΗMAgazino
Δημοσιογράφος: Γιώργος Νάστος
Φωτογραφίες: Ανδρέας Σιμοπούλος

Εχετε βάλει στόχο την πλήρη αποϊδρυματοποίηση των παιδιών που διαβιούν αυτή τη στιγμή σε δομές. Ποια βήματα έχουν γίνει προς αυτή την κατεύθυνση;

«Μέχρι πρότινος η κριτική στη διεξαγωγή αναδοχών και υιοθεσιών επικεντρωνόταν στις δυσκολίες που είχαν να αντιμετωπίσουν οι υποψήφιοι γονείς και από όλη αυτή τη συζήτηση έλειπε ο παράγοντας “παιδί”. Αυτό θελήσαμε να το αλλάξουμε! Προτεραιότητά μας έγινε η ανάγκη του κάθε παιδιού να μεγαλώσει μέσα σε μια οικογένεια και είμαι υπερήφανη για τα σημαντικά βήματα που έχουμε κάνει.

Τον Ιούλιο του 2020 βάλαμε σε λειτουργία το νέο πληροφοριακό σύστημα αναδόχων γονέων και υιοθεσιών και μέσα σε μόλις ενάμιση χρόνο περίπου 700 παιδιά, από τα 2.200 που ήταν αρχικά, έχουν βγει από τα ιδρύματα και ζουν με τη δική τους οικογένεια. Για να γίνει όμως αυτό χρειάστηκε σχέδιο και πολλή δουλειά. Σκεφτείτε ότι ξεκινήσαμε χωρίς καν να ξέρουμε τον αριθμό των παιδιών στα ιδρύματα. Ναι! Μέχρι και το 2019 το ελληνικό κράτος δεν ήξερε πόσα παιδιά ζουν σε κλειστές δομές.

Το πρώτο βήμα ήταν η καταγραφή των παιδιών. Συναντήσαμε αντιστάσεις! Ομως τις αντιμετωπίσαμε και σήμερα γνωρίζουμε με ακρίβεια πόσα παιδιά ζουν σε δομές, ποιο είναι το προφίλ του καθενός και ποιες οι ανάγκες του. Μάλιστα, η πληροφορία αυτή είναι διαθέσιμη στον κάθε πολίτη στην ιστοσελίδα https://paidi.gov.gr/yiothesiakai-anadoxi-se-arithmous/

Σημαντικά βήματα κάναμε επίσης στην ενίσχυση της αναδοχής, διότι αυτή αφορά την πλειονότητα των παιδιών. Διευρύναμε τα ηλικιακά όρια των ανάδοχων γονέων, ξεκινήσαμε σε συνεργασία με τη UNICEF καμπάνια ευαισθητοποίησης των πολιτών, θεσμοθετήσαμε μηνιαίο βοήθημα αναδοχής από 325 ευρώ, το οποίο πηγαίνει αυτόματα στον λογαριασμό των αναδόχων».

Κάποιοι θεωρούν ότι με την απλοποίηση των διαδικασιών αναδοχής υπάρχει περίπτωση να προκύψει στο μέλλον κύμα επιστροφής παιδιών στα ιδρύματα. Σας φοβίζει αυτό το ενδεχόμενο; Τι μέτρα λαμβάνετε για την αποτροπή ενός τέτοιου ενδεχομένου;

«Δεν θα έλεγα ότι με φοβίζει. Η απλοποίηση των διαδικασιών αναδοχής δεν σημαίνει και τον ευτελισμό τους. Η κοινωνική έρευνα που κρίνει την καταλληλότητα του υποψήφιου γονέα είναι ενδελεχής και γίνεται μέσα σε αυστηρό πλαίσιο προδιαγραφών που πρέπει να πληρούνται από το κοινωνικό και ψυχολογικό προφίλ των υποψήφιων γονέων. Επιπλέον, οι ανάδοχες οικογένειες τελούν υπό τη μέριμνα της πολιτείας. Μέχρι την ενηλικίωση των παιδιών υπάρχει ένας ανοιχτός δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ της οικογένειας και ενός δημόσιου κοινωνικού λειτουργού που δρα υποστηρικτικά, δίνει συμβουλές, προτείνει τρόπους επίλυσης προβλημάτων. Μάλιστα, φιλοδοξία και ελπίδα μου είναι σε μια μεταϊδρυματική εποχή τα σημερινά ιδρύματα να μετεξελιχθούν από δομές φιλοξενίας παιδιών σε δομές υποστήριξης των παιδιών και των οικογενειών τους»

Ενα μεγάλο ζήτημα που αντιμετωπίζουν όσοι σκέφτονται να υιοθετήσουν ένα παιδί είναι και οι παγιωμένες προκαταλήψεις της ελληνικής κοινωνίας σχετικά με τις οικογένειες που δεν τις ενώνουν δεσμοί αίματος – φάνηκε ακόμη και από την απογραφή του πληθυσμού αυτό. Πώς προσπαθείτε να τις ανατρέψετε;

«Η σχέση κληρονομείται ή δημιουργείται; Νομίζω το δεύτερο. Ολοι μας γνωρίζουμε οικογένειες με θετά παιδιά. Δείτε τους δεσμούς αγάπης που τους ενώνουν. Ακόμα και όταν τα θετά παιδιά γνωρίσουν κάποτε τους βιολογικούς γονείς τους, οι δεσμοί αγάπης αποδεικνύονται πιο ισχυροί από τους δεσμούς αίματος. Οι προκαταλήψεις ανθούν στο σκοτάδι και πεθαίνουν στο φως. Γι’ αυτό φέρνουμε την παιδική προστασία όλο πιο κοντά στο φως.

Σήμερα διαθέτουμε ένα σύστημα διαφανές που λειτουργεί με γνώμονα το συμφέρον του παιδιού. Τα παιδιά δεν “δίνονται” όπου επιλέγουν τα ιδρύματα με δικά τους, πολλές φορές αυθαίρετα, κριτήρια. Οι αντιλήψεις μας γύρω από το ποιος είναι κατάλληλος γονέας αναθεωρούνται και τα στερεότυπα σπάνε. Ενας μόνος γονέας μπορεί να υιοθετήσει, ένα ομόφυλο ζευγάρι με σύμφωνο συμβίωσης να γίνει ανάδοχο με τους ίδιους όρους. Πράξεις νομικά κατοχυρωμένες που όμως η αδιαφάνεια του συστήματος τις έκανε αδύνατες. Κάπως έτσι αλλάζουν και οι αντιλήψεις για την εγγύτητα θετών γονιών και παιδιών. Οσο διαβάζουμε και ακούμε τις ιστορίες αγάπης που δημιουργούνται μεταξύ τους τόσο τα ταμπού και οι προκαταλήψεις μένουν στο περιθώριο»

Ενας από τους παράγοντες που καθυστερούν τις υιοθεσίες και τις αναδοχές είναι και το γεγονός ότι πολλοί υποψήφιοι γονείς αναζητούν το «τέλειο» παιδί: όμορφο, έξυπνο, υγιές, αρτιμελές και πολύ νεαρό σε ηλικία. Αυτές τις αγκυλώσεις πώς τις διαχειρίζεται το σύστημα;

«Θα σας δώσω ένα στοιχείο! Πολλές φορές βλέπουμε στο σύστημα αρκετές απορρίψεις σε προτάσεις σύνδεσης. Τις απορρίπτουν οι υποψήφιοι γονείς, διότι τα παιδιά είναι Ρομά ή υπάρχει ιστορικό ψυχικών νοσημάτων ή τα παιδιά εμφανίζουν αναπτυξιακές διαταραχές ή ακόμη και μαθησιακά προβλήματα.

Ωστόσο οι υποψήφιοι γονείς οφείλουν να γνωρίζουν ότι αυτά τα παιδιά βρέθηκαν στις δομές για να γλιτώσουν από ένα κακοποιητικό περιβάλλον. Οπως πρέπει να γνωρίζουν ότι όταν τα ίδια αυτά παιδιά εισπράξουν αγάπη και φροντίδα μέσα σε μια οικογένεια, οι δεξιότητες και οι ικανότητές τους εξελίσσονται σημαντικά.

Γι’ αυτό επιμένω στην προβολή των θετικών παραδειγμάτων. Πριν από τα Χριστούγεννα παιδιά των Special Olympics ήρθαν να μας πουν τα κάλαντα. Επρεπε να βλέπατε τα χαμόγελά τους, το καμάρι των προπονητών και τη χαρά και περηφάνια των γονιών τους, μεταξύ αυτών και μια ανάδοχη μητέρα».

Πού βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή σε σχέση με το δικαίωμα της υιοθεσίας από ομόφυλα ζευγάρια ή από single άνδρα που επιθυμεί να δημιουργήσει μονογονεϊκή οικογένεια;

«Κατ’ αρχήν, δικαίωμα στην υιοθεσία και στην αναδοχή έχει μεμονωμένα κάθε συμπολίτης μας, αρκεί να περάσει όλα τα στάδια που κρίνουν την καταλληλότητά του ως γονέα.
Ωστόσο το δικαίωμα της υιοθεσίας δεν το έχουν ακόμη ζευγάρια που δεν είναι παντρεμένα. Ο περιορισμός αυτός αποκλείει από την υιοθεσία τα ομόφυλα ζευγάρια, διότι ο γάμος τους δεν αναγνωρίζεται στη χώρα μας. Προσωπικά, δεν θεωρώ τον περιορισμό αυτόν δίκαιο. Η Ευρώπη (16 χώρες για την ακρίβεια), πλην των πρώην Σοβιετικών, έχει άρει τον περιορισμό αυτόν χρόνια τώρα. Το να είναι κάποιος καλός γονέας δεν έχει να κάνει με την εθνοτική, θρησκευτική ή σεξουαλική του ταυτότητα. Η καταλληλόλητά μας ως θετών ή αναδόχων γονέων έχει να κάνει πρωτίστως – στο δικό μου το μυαλό – με τη δυνατότητά μας να δώσουμε ανιδιοτελώς αγάπη σε ένα παιδί».

Επισκέπτεστε συχνά την Παιδόπολη «Αγιος Ανδρέας». Αφηγηθείτε μας μια έντονη ανάμνηση από κάποια τέτοια επίσκεψη.

«Ναι! Η Παιδόπολη “Αγιος Ανδρέας” είναι από τις πρώτες που επισκέφθηκα και από τις δομές που νιώθω πολύ κοντά μου. Γνωρίζω όλα τα παιδιά, έχω κάνει πολλές συζητήσεις μαζί τους και δεν σας κρύβω ότι συχνά με πιάνει αδημονία για την επόμενη επίσκεψή μου.
Στην πρώτη μου επίσκεψη, δύο χρόνια πριν, καθίσαμε στο σαλόνι με όλα τα παιδιά και ο Παύλος με ρώτησε: “Τι κάνετε που είστε υπουργός;”. “Προσπαθώ”, του λέω, “να κάνω πράγματα για να βοηθήσω αυτούς που έχουν ανάγκη”. “Μπορείτε να κάνετε τα πάντα;” ξαναρώτησε σαν να είχε μπροστά του τον θηλυκό Ντέιβιντ Κόπερφιλντ. “Οχι”, του απαντώ, “μπορώ να κάνω αρκετά, όχι όμως τα πάντα”. Και τότε έκανε την αφοπλιστική ερώτηση: “Μπορείτε να μου βρείτε μια οικογένεια;”. Δεν θα ξεχάσω τη συνομιλία μας αυτή νομίζω ποτέ. Αντίστοιχα, όμως, δεν ξεχνάω και το πείσμα που με γέμισε – να βρούμε μια οικογένεια για κάθε παιδι»

Κυρία Μιχαηλίδου, χρειάστηκε πριν από λίγες ημέρες να διαχειριστείτε και την εξαιρετικά δυσάρεστη υπόθεση του ορφανοτροφείου-κολαστηρίου. Ποια ήταν η πρώτη συναισθηματική σας αντίδραση όταν σας γνωστοποιήθηκε η καταγγελία;

«Θλίψη για τα παιδιά, θυμός για όσους δεν υπηρετούν σωστά τον ρόλο τους και πείσμα για να αλλάξουμε όλες τις παθογένειες. Λόγω του θεσμικού μου ρόλου, όμως, μένω στο πείσμα. Οφείλουμε να διασφαλίσουμε ότι τα παιδιά που έχουν απομακρυνθεί από τις οικογένειές τους για να γλιτώσουν την κακοποίηση θα φιλοξενούνται σε ασφαλή για αυτά περιβάλλοντα».

Τι προτίθεστε να κάνετε για την πρόληψη τέτοιων τραγικών καταστάσεων;

«Να προχωρήσουμε όσο γίνεται γρηγορότερα στην εφαρμογή του νόμου μας για την ενίσχυση της κοινωνικής προστασίας που ψηφίστηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο. Οι έλεγχοι που γίνονται στις δομές παιδικής προστασίας από τις Περιφέρειες θα πρέπει να είναι τακτικοί και κυρίως ουσιαστικοί. Ο νόμος δίνει πλέον στους ελεγκτές κοινωνικούς συμβούλους όλα τα απαραίτητα νομικά εργαλεία για να κάνουν σωστά τη δουλειά τους χωρίς υπεκφυγές και δικαιολογίες. Μάλιστα, με το πρόσφατο περιστατικό ενεργοποιήσαμε και μια νέα διαδικασία αιφνίδιων ελέγχων σε δομές ανηλίκων και ΑμεΑ που ξεκίνησαν την προηγούμενη εβδομάδα και γίνονται από μεικτά κλιμάκια επιθεωρητών της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας και ειδικών γιατρών και κοινωνικών λειτουργών που ελέγχουν ήδη τα παιδιά ένα-ένα.

Με τον νόμο του Σεπτεμβρίου δώσαμε επιτέλους ορισμό στην παιδική κακοποίηση, που εκτός από σωματική, σεξουαλική, λεκτική ή ψυχολογική περιλαμβάνει και την παραμέληση. Διορθώσαμε τον απόλυτο παραλογισμό να μην απαιτείται μέχρι πρότινος λευκό ποινικό μητρώο από όλους όσοι εργάζονται σε δομές με παιδιά και υποχρεώνουμε κάθε δομή να ορίζει πλέον ειδικό παιδικής προστασίας. Εναν κοινωνικό λειτουργό εμπιστοσύνης, αποδέκτη πληροφοριών κακοποίησης που υποχρεούται να τις μεταφέρει αμελλητί στις αρμόδιες αρχές. Θα σκέφτεστε ότι εδώ μιλάμε για τα αυτονόητα! Κι όμως, αυτές οι τόσο προφανείς διατάξεις δεν υπήρχαν στο νομικό οπλοστάσιό μας αιώνες τώρα!».

Ερχεστε αντιμέτωπη με σεξιστικές συμπεριφορές; Πώς τις αντιμετωπίζετε;

«Ναι! Με διαφορετική ένταση και σχεδόν καθημερινά. Τόσο που φοβάμαι ότι ώρες-ώρες τις κανονικοποιώ. Την ημέρα της ορκωμοσίας μου στο Προεδρικό Μέγαρο μου έκαναν υπόδειξη να πάω από αλλού καθότι οι… συνοδοί δεν έμπαιναν από την κύρια είσοδο. Την πρώτη ημέρα στο υπουργείο μού ζήτησαν να διαλέξω όποιο από τα τρία γραφεία της Γραμματείας θέλω για να στρωθώ στη δουλειά. Ολα αυτά κακοπροαίρετα δεν ήταν. Αποτύπωναν όμως καλά ριζωμένα στερεότυπα.

Πώς αντιμετωπίζω αυτές τις συμπεριφορές; Με χιούμορ, σαρκασμό και αυτοσαρκασμό! Τα 11 μου χρόνια στο Ηνωμένο Βασίλειο βοήθησαν πολύ σε αυτό. Και νομίζω ότι στις περισσότερες περιπτώσεις δημιουργώ τουλάχιστον δεύτερες σκέψεις».

Ανήκετε στη γενιά των millennials. Ποια χαρακτηριστικά της σας διακρίνουν εντονότερα;

«Η αγάπη για την πληροφορία. Η διαθεσιμότητα και η ταχύτητα πρόσβασης στην πληροφορία είναι κύρια χαρακτηριστικά της γενιάς μου. Εχω σχεδόν εμμονή στο να αναζητώ την πρωτογενή πληροφορία και να βασίζομαι σε αυτήν. Κάνω google τα πάντα, θέλω να έχω σαφή εικόνα όλων των δεδομένων πριν λάβω την οποιαδήποτε απόφαση».

Ποια είναι η σχέση σας με την ποπ κουλτούρα; Μπορείτε να μου αναφέρετε ένα βιβλίο, ένα τραγούδι και μια σειρά που σας άρεσαν πολύ;

«Η αλήθεια είναι ότι με την ποπ κουλτούρα δεν έχω και την καλύτερη σχέση. Στη δύσκολη επιλογή τού ενός και μόνο βιβλίου θα έλεγα το “Η παιδική ηλικία του Ιησού” (The Childhood of Jesus) του Νοτιοαφρικάνου Τζον Μάξγουελ Κούτσι. Ενα αλληγορικό ταξίδι ενός άνδρα και ενός ορφανού αγοριού σε μια δυστοπική χώρα με μια αποστολή – την αναζήτηση της μητέρας του παιδιού – που από μόνη της δίνει νόημα στην κατά τα άλλα τυχαία ζωή των δύο. Τραγούδι επιλέγω το “Sinnerman” της Νίνα Σιμόν, που συνδυάζει από την αγάπη της για ενορχήστρωση μέχρι τη μοναδική της ικανότητα να αναδεικνύει κοινωνικά προβλήματα. Τέλος, σειρά επιλέγω το “Peaky Blinders”. Τρομερή σκηνοθεσία, φωτογραφία, χαρακτήρες και γεμάτο ένταση».